Park Klarenbeek is een park in het noorden van de Nederlandse stad Arnhem. Het was oorspronkelijk een van de oudste landgoederen van Arnhem. Het park wordt globaal begrensd door de Weg achter het Bos, de Monnikensteeg, de Thomas a Kempislaan en de Hommelseweg. Het was het eerste stadspark van Arnhem. Door haar ligging behoort park Klarenbeek tot de landgoederenzone Gelders Arcadië.

Geschiedenis

Het grondgebied van het huidige park hoorde bij het voormalige klooster Monnikhuizen. Rond 1600 werd het verkocht aan de Arnhemse burgemeester Willem Huygens. Zijn zoon Rutger breidt het landgoed uit met onder meer de Mussenberg. In 1738 of 1739 wordt het gekocht door Pier Bout. In 1808 komt het in handen van baron Jan van Pallandt van Walfort, die later ook de landgoederen Rennenenk en Angerenstein in bezit krijgt. In 1886 wordt Klarenbeek voor 243.000 gulden aangekocht door de gemeente Arnhem die het gebied groen wilde houden en er een stadspark van maakte.

In het begin van de twintigste eeuw werden toch delen van het park bebouwd. In de zuidwestelijke hoek werden de buurten Onder de Linden en de Mussenberg gebouwd. De laatste is nu een Rijksbeschermd stadsgezicht

[1]. Ook het gebied tussen Velperweg en Rosendaalseweg, rond de Huijghenslaan, werd volgebouwd. In 1928 wordt de watertoren gebouwd. Het park is in die tijd in slechte staat.[2]

Beschrijving

Het park bestaat uit een open vlakte met aan de west-, noord- en oostzijde een brede strook bos. Het bos bestaat voornamelijk uit eiken, beuken, hulst, lijsterbes, hazelaar en kamperfoelie. Aan de Bosweg achter de Buitenschool staan wat verborgen op een grasveld in het bos twee (geregistreerde) mammoetbomen uit 1908.[3] Naast het bosachtige karakter zijn de hoogteverschillen kenmerkend voor het park. De elementen van de oorspronkelijke formele stijlen, Renaissance en Barok, met vierkante tuinen, rechte lanen en een een hoofdas, zijn nog te herkennen in het park. In de 19de eeuw is de formele stijl omgevormd naar de Engelse landschapstuin, met een natuurlijker opzet, kronkelige paadjes en doorkijkjes. In 2010 is de oorspronkelijke baroktuin hersteld in de oude formele stijl, met de kenmerkende strakke lijnen van groen en water. De Baroktuin is het oudste gedeelte van het park en behoorde bij het voormalige landhuis. Het landhuis Klarenbeek is in de Tweede Wereldoorlog door een raketaanval verwoest.

In het noorden van het park staat een watertoren met onderin een restaurant. Hier vlakbij ligt de Steenen Tafel, een omgedraaide grafzerk die afkomstig zou zijn van het vroegere klooster. In het zuidelijke deel staat enige bebouwing, met onder meer de voormalige Arnhemse Buitenschool en een openluchtzwembad. In de zuidwestelijke hoek ligt de Jacobiberg met daarop het gelijknamige popcentrum.

Bijzondere plekken

Bijzondere plekken zijn een gedenkbank, de Van Heemstrabank, de plek waar vroeger de galg heeft gestaan (Oude Galgenberg), een oude bewegwijzering en een plek met restanten van het klooster Monnikhuizen. De Van Heemstrabank staat aan de weg die van het voormalige Hotel Monnikhuizen loopt naar het reataurant ‘De Steenen Tafel’. De bank is in 1962 geplaatst ter nagedachtenis aan baron van Heemstra, commissaris der Koningin van Gelderland. Hij had zich tussen 1925 en 1945 bijzonder ingezet voor het behoud van het Gelders natuurschoon.

In het noordwestelijke gedeelte van het park liggen drie zwerfstenen die de waarschijnlijke plaats van de galgenberg aangeven. In 1734 werd de houten galg vervangen door een stenen galg. De Gelderse Rekenkamer had de Zutphense bouwmeester Gerrit Ravenschot opdracht gegeven een nieuwe galg te ontwerpen naar Amsterdams model. De nieuwe galg was gebouwd in natuursteen. Als versiering waren drie leeuwen aangebracht, die de wapenschilden van Arnhem en Gelderland in hun klauwen hielden. De galg was uitgevoerd volgens de traditionele renaissancistische stijl. De galg had een capaciteit om 21 veroordeelden tegelijk op te hangen. In 1795 is het tentoonstellen van lijken door de Fransen afgeschaft. De galg is in 1803 afgebroken.

Monumenten

Park Klarenbeek is geen beschermd monument. Het staat wel op de nominatie om de status van gemeentelijk monument te krijgen. De in het park gelegen watertoren en voormalige buitenschool met twee openlucht leskuilen zijn in 2000 geregistreerd als Rijksmonument. De arbeiderswijk die begin twintigste eeuw gerealiseerd is in het zuidwestelijke gedeelte van het oorspronkelijke park is in 2000 als complex Rijksmonument ‘Beschermde Stads- en Dorpsgezichten’ met 24 onderdelen geregistreerd.

Klarenbeek op doek

Pieter van Cuyck de Jonge tekende rond 1759 een Gezicht op Arnhem vanaf Klarenbeek.[4] Vanaf het uitzichtpunt bij de Steenen Tafel schilderde Piet Mondriaan in 1901 park Klarenbeek met als titel Bij Arnhem. Het park lag vlakbij het huis van zijn ouders.[5] Alexander Ver Huell tekende in 1845 de Steenen Tafel zelf.